آرتروز ستون فقرات یکی از شایع‌ترین بیماری‌های اسکلتی ـ عضلانی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند منجر به درد مزمن، محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی شود. در این مقاله قصد داریم به طور کامل با علل، علائم، تشخیص و روش‌های درمان آرتروز ستون فقرات آشنا شویم.
آرتروز ستون فقرات چیست؟
آرتروز ستون فقرات به تخریب تدریجی غضروف‌های مفاصل بین مهره‌های ستون فقرات گفته می‌شود. این تخریب باعث التهاب، درد و کاهش انعطاف‌پذیری مهره‌ها می‌شود. این بیماری اغلب با نام اسپوندیلوز نیز شناخته می‌شود.
شیوع آرتروز ستون فقرات
آرتروز ستون فقرات بیشتر در افراد بالای ۴۵ سال دیده می‌شود، اما گاهی جوان‌ترها هم به دلیل عوامل خاصی مانند صدمات یا مشکلات مادرزادی، دچار آن می‌شوند. این عارضه می‌تواند در هر بخش ستون فقرات رخ دهد، اما بیشتر در ناحیه گردن (سرویکال) و کمر (لومبار) مشاهده می‌شود.
علت‌های آرتروز ستون فقرات
✅ ۱. افزایش سن:
با افزایش سن، دیسک‌ها و مفاصل بین مهره‌ای فرسوده و نازک می‌شوند.
✅ ۲. فشارهای مکانیکی:
حمل اشیاء سنگین، وضعیت‌های بدنی نادرست، یا نشستن طولانی‌مدت.
✅ ۳. آسیب‌های قبلی:
شکستگی یا صدمات شدید در مهره‌ها می‌تواند خطر آرتروز را افزایش دهد.
✅ ۴. عوامل ژنتیکی:
سابقه خانوادگی آرتروز می‌تواند ریسک ابتلا را بالا ببرد.
✅ ۵. چاقی:
اضافه‌وزن فشار بیشتری به ستون فقرات وارد می‌کند.
✅ ۶. بیماری‌های زمینه‌ای:
بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید.
علائم آرتروز ستون فقرات
علائم آرتروز ستون فقرات بسته به محل درگیر و شدت بیماری متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها عبارتند از:
درد موضعی
درد در محل درگیر (گردن یا کمر) که با حرکت تشدید می‌شود.
خشکی و کاهش انعطاف‌پذیری
بیمار ممکن است احساس کند ستون فقرات او «خشک» شده و حرکت برایش دشوار است.
درد انتشاری
در برخی موارد، درد به بازوها، شانه‌ها یا پاها منتشر می‌شود؛ به‌ویژه اگر ریشه‌های عصبی درگیر شوند.
بی‌حسی یا ضعف عضلانی
درگیری اعصاب می‌تواند منجر به احساس سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا ضعف در اندام‌ها شود.
صدای تق‌تق مهره‌ها
حرکت گردن یا کمر ممکن است با صدای سایش یا تق‌تق همراه باشد.
انواع آرتروز ستون فقرات
✅ آرتروز گردن (اسپوندیلوز گردنی):
باعث درد و خشکی در گردن، سردرد و درد شانه می‌شود.
✅ آرتروز کمر (اسپوندیلوز کمری):
منجر به درد پایین کمر، درد سیاتیک و گاهی مشکلات حرکتی می‌شود.
✅ آرتروز قفسه سینه (توراسیک):
کمتر رایج است اما در برخی افراد درد در وسط ستون فقرات ایجاد می‌کند.
عوارض آرتروز ستون فقرات
اگر آرتروز پیشرفت کند، ممکن است باعث تنگی کانال نخاعی یا تنگی نخاع شود که این وضعیت می‌تواند نیاز به مداخله جراحی داشته باشد.
تشخیص آرتروز ستون فقرات
✅ معاینه بالینی:
پزشک علائم بالینی، سابقه پزشکی و نحوه حرکت بیمار را بررسی می‌کند.
✅ تصویربرداری:
-
رادیوگرافی ساده: نشان‌دهنده کاهش فاصله بین مهره‌ها.
-
ام‌آر‌آی (MRI): برای بررسی دقیق دیسک‌ها و اعصاب.
-
سی‌تی‌اسکن: در موارد خاص.
درمان آرتروز ستون فقرات
درمان آرتروز ستون فقرات به شدت بیماری و وضعیت بیمار بستگی دارد. هدف اصلی کاهش درد، افزایش تحرک و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
۱. درمان دارویی
-
مسکن‌ها: مانند استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی.
-
شُل‌کننده‌های عضلانی: برای کاهش اسپاسم عضلانی.
-
تزریق کورتیزون: در موارد درد شدید و التهاب زیاد.
۲. فیزیوتراپی
تمرینات فیزیوتراپی کمک می‌کند عضلات اطراف ستون فقرات تقویت شوند و انعطاف‌پذیری افزایش یابد.
۳. اصلاح سبک زندگی
-
کاهش وزن
-
انجام حرکات کششی
-
اجتناب از نشستن طولانی‌مدت
-
رعایت وضعیت بدنی مناسب
۴. درمان‌های جایگزین
-
ماساژ درمانی
-
طب سوزنی
-
یوگا و پیلاتس
۵. جراحی
در موارد شدید و مقاوم به درمان‌های غیرجراحی، روش‌هایی مانند لامینکتومی یا دیسککتومی برای آزادسازی فشار از روی اعصاب توصیه می‌شود.
نکات پیشگیرانه برای آرتروز ستون فقرات
✅ ورزش منظم: شنا، پیاده‌روی و تمرینات کششی بسیار مؤثرند.
✅ حفظ وزن مناسب: فشار اضافی روی ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
✅ وضعیت بدنی صحیح: هنگام نشستن و ایستادن باید از خمیدگی ستون فقرات جلوگیری شود.
✅ بلند کردن صحیح اجسام: اجسام سنگین را با خم کردن زانوها بردارید، نه با خم کردن کمر.
زندگی با آرتروز ستون فقرات
زندگی با آرتروز ستون فقرات نیاز به مدیریت بلندمدت دارد. افراد باید تحت نظر پزشک باشند و درمان‌های توصیه‌شده را پیگیری کنند. داشتن حمایت خانواده و رعایت اصول ارگونومی در محیط کار و خانه تأثیر زیادی در کنترل درد دارد.
سوالات متداول درباره آرتروز ستون فقرات
۱. آیا آرتروز ستون فقرات قابل درمان کامل است؟
خیر؛ آرتروز بیماری مزمن است، اما با مدیریت صحیح می‌توان علائم را کاهش داد.
۲. آیا آرتروز باعث فلج شدن می‌شود؟
در موارد نادر و پیشرفته، اگر اعصاب نخاعی شدیداً تحت فشار قرار گیرند، مشکلات حرکتی جدی ایجاد می‌شود، اما با درمان به‌موقع قابل پیشگیری است.
۳. بهترین ورزش برای آرتروز ستون فقرات چیست؟
شنا، پیاده‌روی آرام، تمرینات کششی و تمرینات تقویتی عضلات کمر بهترین انتخاب هستند.
۴. آیا آب‌درمانی مفید است؟
بله؛ آب‌درمانی به دلیل کاهش فشار بر مفاصل و ایجاد حس آرامش، برای بیماران مفید است.
جمع‌بندی
آرتروز ستون فقرات یک بیماری شایع و پیشرونده است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. آگاهی از علائم، مراجعه به موقع به پزشک، رعایت اصول سبک زندگی سالم و پیگیری درمان‌های فیزیوتراپی می‌تواند کمک کند تا بیماران زندگی بهتری داشته باشند. فراموش نکنید که پیشگیری و اصلاح عادات روزمره بهترین راه برای محافظت از ستون فقرات است.