ریتم منظم و هماهنگ قلب، توسط یک سیستم هدایت الکتریکی کنترل می‌شود که پمپاژ موثر خون به سراسر بدن را انجام می‌دهد. گاهی اوقات، این سیستم الکتریکی دچار اختلال شده و منجر به بروز وضعیتی به نام آریتمی یا ضربان قلب نامظم می‌شود. آریتمی قلبی طیف وسیعی از اختلالات ریتم، شامل تپش‌های بی‌خطر و گذرا تا شرایط جدی را در بر می‌گیرد. مهم‌ترین نکته، شناخت انواع، علائم و روش‌های نوین درمانی این ناهنجاری‌ها برای مدیریت صحیح اختلالات و حفظ سلامت قلب می‌باشد.
ضربان نامنظم قلب نشانه چیست؟
سیستم هدایت الکتریکی قلب از گره سینوسی-دهلیزی به عنوان پیس‌میکر یا ضربان‌ساز طبیعی آغاز می‌شود. این گره با تولید ایمپالس‌های الکتریکی منظم، انقباض دهلیزها را رقم می‌زند. سپس این سیگنال به گره دهلیزی-بطنی منتقل شده و پس از یک تاخیر کوتاه، به بطن‌ها فرستاده می‌شود تا آن‌ها نیز منقبض شوند. هرگونه اختلال در تولید، هدایت یا زمان‌بندی این ایمپالس‌ها می‌تواند منجر به آریتمی شود.
Cardiac arrhythmia is an abnormal rate and or rhythm of a heart due to its abnormal electrical impulse origination and/or propagation.
ترجمه به فارسی:
آریتمی قلبی، ناهنجاری در سرعت و یا ریتم ضربان قلب است که به‌دلیل اختلال در ایجاد و/یا انتقال تکانه‌های الکتریکی قلب رخ می‌دهد.
منبع: pmc.ncbi.nlm.nih.gov
این اختلالات می‌توانند ناشی از بیماری‌های ساختاری قلب (مانند سکته قلبی یا نارسایی قلبی)، عدم تعادل الکترولیت‌ها (پتاسیم، کلسیم)، بیماری‌های تیروئید، استرس، مصرف برخی داروها یا حتی عوامل ژنتیکی باشند.
انواع آریتمی‌های قلبی
آریتمی‌ها را می‌توان بر اساس سرعت ضربان قلب و محل منشا آن‌ها طبقه‌بندی کرد.
گروه اول:
تاکی‌کاردی‌ها یا ضربان‌های سریع‌تر از ۱۰۰ ضربه در دقیقه هستند. در میان این گروه، فیبریلاسیون دهلیزی شایع‌ترین نوع آریتمی پایدار است که در آن، دهلیزها به جای انقباض منظم، به صورت سریع و نامنظم می‌لرزند و ریسک تشکیل لخته خون و سکته مغزی را به شدت افزایش می‌دهند.
انواع دیگر شامل تاکی‌کاردی فوق بطنی و موارد بسیار جدی‌تر مانند تاکی‌کاردی بطنی و فیبریلاسیون بطنی می‌باشند. این دو مورد آخر از آریتمی های خطرناک قلبی محسوب شده و با ممانعت از پمپاژ خون، می‌توانند به ایست قلبی منجر شوند.
گروه دوم:
برادی‌کاردی‌ها یا ضربان‌های کندتر از ۶۰ ضربه در دقیقه هستند که می‌توانند ناشی از سندروم سینوس بیمار یا بلوک قلبی باشند که در آن هدایت الکتریکی در قلب دچار اختلال می‌شود.
آیا ضربان نامنظم قلب خطرناک است؟
سوال رایج بیماران این است که آیا آریتمی قلبی خطرناک است یا خیر؟ خطرناک بودن یا نبودن این وضعیت به وجود بیماری زمینه‌ای، نوع آریتمی و و سلامت عمومی قلب بستگی دارد. در این مورد باید بگوییم که برخی آریتمی‌ها کاملاً بی‌خطر هستند؛ اما برخی دیگر کشنده می‌باشند. تظاهرات بالینی آریتمی نیز بسیار متنوع است؛ بیماران اغلب احساس تپش قلب، لرزش یا کوبیدن در قفسه سینه را گزارش می‌دهند. این حالت ممکن است با سرگیجه، سیاهی رفتن چشم‌ها، تنگی نفس، احساس خستگی یا ضعف شدید، درد قفسه سینه و در موارد شدید، غش کردن همراه باشد.
علائم آریتمی قلبی در زنان اهمیت ویژه‌ای دارد. ممکن است کمی متفاوت‌تر گزارش شوند و علائم غیرمعمول‌تری مانند خستگی مفرط، اضطراب و تنگی نفس بروز پیدا کنند. همچنین، ارتباطی بین آریتمی قلبی و معده نیز مشاهده شده است؛ تحریک عصب واگ به دلیل مشکلات گوارشی مانند رفلاکس یا نفخ شدید، گاهی می‌تواند محرک بروز برخی انواع تپش قلب باشد.
روش‌های درمان آریتمی
درمان آریتمی با نوع، شدت و علائم آن مرتبط است و هدف آن کنترل ریتم، پیشگیری از عوارض و بهبود کیفیت زندگی است. اما مناسب‌ترین داروی آریتمی قلبی چیست؟ داروهایی نظیر بتابلاکرها و مسدودکننده‌های کانال کلسیم برای کاهش سرعت ضربان قلب، داروهای ضد آریتمی برای حفظ ریتم طبیعی، و داروهای ضدانعقاد برای پیشگیری از لخته در فیبریلاسیون دهلیزی تجویز می‌شوند.
برای درمان سریع آریتمی قلب در شرایط اورژانسی، از کاردیوورژن یا شوک الکتریکی کنترل‌شده استفاده می‌شود. روش پیشرفته‌تر، ابلیشن با کاتتر است که در آن، پزشک بافت معیوب مولد آریتمی را از بین می‌برد.
برای برادی‌کاردی‌های شدید، از دستگاه پیس‌میکر استفاده می‌شود که با ارسال ایمپالس‌های الکتریکی، ضربان قلب را تنظیم می‌کند. برای آریتمی‌های کشنده بطنی نیز، دستگاه دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD) تعبیه می‌شود که ریتم قلب را نظارت کرده و در صورت لزوم با اعمال شوک، آن را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند.
سخن پایانی
مدیریت سبک زندگی و درمان خانگی نامنظم بودن ضربان قلب برای موارد خفیف آریتمی قلبی می‌تواند مکمل درمان‌های اصلی باشد. این راهکارها شامل کنترل استرس و هیجانات، اجتناب از محرک‌هایی مانند کافئین و الکل، و حفظ رژیم غذایی سالم برای تعادل الکترولیت‌ها است.
به طور کلی، تشخیص دقیق و انتخاب مسیر درمانی صحیح، بهترین راهکار برای بهبودی است. پیمودن این مسیر با پیدا کردن یک متخصص قلب متبحر و انتخاب مرکز درمانی مناسب، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. سامانه خدمات پزشکی کانکطب با فراهم آوردن بستری جامع برای مشاهده سوابق و تخصص پزشکان برجسته و مقایسه گزینه‌های درمانی، به شما در انتخاب پزشک و مسیر درمانی مناسب کمک خواهد کرد. ما در این مجموعه با هدف ساده‌سازی فرآیندهای درمانی، تلاش می‌کنیم تا بتوانید با اطمینان و شفافیت بیشتری، بهترین مسیر درمانی را انتخاب کنید.
