اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری التهابی مزمن است که ستون فقرات و مفاصل لگن را درگیر می‌کند. این بیماری اگرچه به‌ندرت تهدیدکننده مستقیم جان است، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند باعث محدودیت حرکتی، درد مداوم و حتی تغییر شکل ستون فقرات شود. نخستین نشانه‌ها در سنین جوانی، به خصوص بین ۲۰ تا ۴۰ سال ظاهر می‌شوند و خود را به شکل کمردرد مزمن صبحگاهی یا سفتی بعد از استراحت نشان می‌دهند. اگر درد بیش از سه ماه ادامه پیدا کند و با فعالیت بهبود یابد (نه با استراحت)، باید به اسپوندیلیت آنکیلوزان مشکوک شد. برای آشنایی بیشتر با نحوه تشخیص و درمان این بیماری، همراه ما باشید.
اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری التهابی مزمن و نوعی آرتریت است که بیشتر ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک (محل اتصال ستون فقرات به لگن) را درگیر می‌کند.
بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان ماهیتی خودایمنی دارد؛ یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های مفصلی حمله می‌کند.
با وجود این که درمان قطعی برای آن وجود ندارد، اما با مدیریت صحیح می‌توان علائم را کنترل کرد، از سفتی و درد جلوگیری نمود و بیمار را تا حد زیادی به زندگی عادی برگرداند. اهداف اصلی درمان اسپوندیلیت شامل:
- کاهش درد
- کاهش التهاب
- حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل
- پیشگیری از تغییر شکل ستون فقرات
- ارتقای کیفیت زندگی بیماران
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان
شناخت زودهنگام نشانه‌ها، همیشه کلید اصلی درمان بوده است. به همین دلیل این قسمت را با دقت بیشتری مطالعه کنید.
علائم شایع اسپوندیلیت آنکیلوزان:
- درد و سفتی در پایین کمر و باسن (به‌ویژه صبح‌ها یا پس از بی‌تحرکی طولانی)
- کاهش دامنه حرکتی ستون فقرات
- درد در مفاصل محیطی مانند زانو یا شانه
- خستگی مداوم
- التهاب چشم (یووئیت) در برخی بیماران
این علائم اسپوندیلیت تدریجی ظاهر می‌شوند و با کمردرد ساده اشتباه معمولا اشتباه گرفته می‌شوند.
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان
برای تشخیص دقیق، ترکیبی از معاینه بالینی، تصویربرداری و آزمایش‌های خونی استفاده می‌شود.
معاینات بالینی
- بررسی انعطاف ستون فقرات
- تست حرکات لگن و ستون فقرات
- فشار بر نواحی خاص برای بازتولید درد
روش‌های تصویربرداری
- اشعه ایکس (X-ray): بررسی تغییرات مفصل ساکروایلیاک
- ام‌آر‌آی (MRI): شناسایی التهاب در مراحل اولیه، پیش از تغییرات قابل مشاهده در X-ray
آزمایش اسپوندیلیت آنکیلوزان
- آزمایش HLA-B27: وجود این ژن می‌تواند احتمال بیماری را افزایش دهد.
- شاخص‌های التهابی (CRP و ESR): نشان‌دهنده سطح التهاب در بدن هستند.
بهترین درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان
درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان در چندین وجه انجام می‌شود. هر بیمار بر اساس شدت علائم و شرایط بالینی، برنامه درمانی خود را دریافت می‌کند.
۱. فیزیوتراپی مفاصل و ورزش
فیزیوتراپی بخش اصلی روند درمانی است و به نوعی پایه این فرآیند در نظر گرفته می‌شود. تمرین‌های منظم در این روش به حفظ انعطاف ستون فقرات و تقویت عضلات کمک می‌کنند.
ورزش های اسپوندیلیت آنکیلوزان شامل:
- تمرینات کششی برای کاهش سفتی
- تمرینات تقویتی برای عضلات کمر و شکم
- تمرینات تنفسی در صورت درگیری دنده‌ها
- هیدروتراپی (ورزش در آب) برای کاهش فشار بر مفاصل
نکته اینجاست که استمرار در ورزش و انجام آن زیر نظر متخصص فیزیوتراپی، اثربخشی بیشتری دارد.
۲. دارودرمانی
داروها اکثرا اثربخشی خود را نشان داده‌اند و برای همین هم در روند درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته داروهای تا حدی ایمن مثل:
| دسته دارویی | مثال‌ها | کاربرد | نکات مهم |
|---|---|---|---|
| NSAIDs (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) | ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک | خط اول درمان برای درد و سفتی | مصرف طولانی می‌تواند عوارض گوارشی ایجاد کند |
| مسکن‌ها | استامینوفن، کدئین | کاهش درد در صورت ناکافی بودن NSAIDs | کدئین احتمال کمی دارد یبوست و خواب‌آلودگی ایجاد کند |
| DMARDs | سولفاسالازین، متوترکسات | مفید برای مفاصل محیطی (نه ستون فقرات) | نیازمند پایش منظم آزمایشگاهی |
| داروهای بیولوژیک | آدالیموماب، اتانرسپت، سکوکینوماب | بسیار مؤثر در موارد شدید | افزایش ریسک عفونت، نیاز به تست سل |
| مهارکننده‌های JAK | توفاسیتینیب، اوپاداسیتینیب | گزینه قرصی برای بیماران مقاوم | نیازمند بررسی دقیق توسط پزشک |
| کورتیکواستروئیدها | تزریق داخل مفصل | تسکین موقت التهاب موضعی | نباید بیش از ۳ بار در سال برای یک مفصل تزریق شود |
اخیراً، داروی جدید درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان مانند مهارکننده‌های IL-17 و JAK، امیدهای تازه‌ای برای بیماران فراهم کرده‌اند.
۳. جراحی
در موارد نادر که مفصل آسیب جدی دیده باشد، جراحی‌هایی مانند تعویض مفصل لگن یا اصلاح انحنای ستون فقرات انجام می‌شود و به عنوان اخرین راهکارها درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مراقبت‌های ضروری و سبک زندگی
برای کنترل بیماری، رعایت این نکات بسیار مهم است:
- حفظ وضعیت بدنی صحیح هنگام نشستن و ایستادن
- استفاده از تشک سفت و صندلی ارگونومیک
- ترک سیگار برای کاهش التهاب
- رعایت رژیم غذایی ضدالتهاب (میوه، سبزیجات، ماهی‌های چرب)
- مدیریت استرس با مدیتیشن یا یوگا
- خواب کافی و استراحت منظم
- مراجعه دوره‌ای به یک دکتر روماتولوژی خوب برای ارزیابی درمان
ارزیابی پیشرفت بیماری
پزشکان از ابزارهای استاندارد برای سنجش وضعیت بیمار استفاده می‌کنند:
- BASDAI: پرسشنامه‌ای برای ارزیابی شدت درد و خستگی
- ASDAS: شاخص ترکیبی شامل تست‌های آزمایشگاهی مانند CRP
هدف از درمان، رسیدن به مرحله فعالیت پایین بیماری یا خاموشی (Remission) است.
بهترین متخصص روماتولوژی را سریعا در کانکطب پیدا کنید!
بسیاری از بیماری‌های اسکلتی و مفصلی می‌توانند با یکدیگر اشتباه گرفته شوند؛ برای نمونه، کمردرد ساده یا فتق دیسک گاهی شبیه علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان ظاهر می‌شود. اهمیت ماجرا در این است که اگر بیماری دیر تشخیص داده شود، آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به مفاصل وارد می‌کند.
بنابراین بهتر است پیش از اینکه دیر شود، با کمک آزمایش‌ها و مشاوره‌های تخصصی مطمئن شوید این علائم مربوط به اسپوندیلیت هستند یا خیر. برای این کار می‌توانید همین حالا از طریق کانکطب با بهترین متخصصین روماتولوژی و ارتوپدی در تماس باشید تا در کوتاه‌ترین زمان مسیر درست تشخیص و درمان برایتان روشن شود.
سوالات متداول اسپوندیلیت آنکیلوزان
آیا اسپوندیلیت آنکیلوزان درمان قطعی دارد؟
خیر. اما با ترکیب دارو، ورزش و مراقبت‌های مناسب می‌توان بیماری را کنترل کرد.
بهترین درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
برای بیشتر بیماران، ترکیبی از ورزش، داروهای ضدالتهابی و در صورت نیاز داروهای بیولوژیک بهترین نتیجه را می‌دهد.
آیا رژیم غذایی خاصی وجود دارد؟
بله. رژیم ضدالتهاب با سبزیجات تازه، ماهی و غلات کامل می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
آیا همه بیماران به داروهای بیولوژیک نیاز دارند؟
خیر. تنها در مواردی که NSAIDs و فیزیوتراپی کافی نباشند، پزشک استفاده از داروهای بیولوژیک را توصیه می‌کند.
