شایع‌ترین درمانی که برای سرطان تصور می‌کنیم، شیمی‌درمانی است. اما با ظهور روش‌های نوین مانند رادیوتراپی، دیگر این تصور به تنهایی درست نیست. رادیوتراپی بر پایه استفاده از پرتوهای پرانرژی برای تخریب DNA سلول‌های سرطانی عمل می‌کند و امروزه یکی از راهکارهای اصلی مبارزه با سرطان به شمار می‌رود. برای آشنایی کامل با این شیوه درمانی و نقش آن در کنترل سرطان، در ادامه همراه ما باشید.
رادیوتراپی چیست؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی روشی برای درمان سرطان است که در آن از پرتوهای پرانرژی (مانند اشعه ایکس یا پروتون‌ها) برای تخریب DNA سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این روش درمانی به صورت موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ یعنی پرتو فقط به ناحیه درگیر سرطان تابانده می‌شود.
Radiation therapy (RT) is a clinical modality dealing with the use of ionizing radiations to treat malignant neoplasias (and occasionally benign diseases)
ترجمه به فارسی:
رادیوتراپی (RT) روشی بالینی است که از پرتوهای یونیزان برای درمان تومورهای بدخیم (و گاهی بیماری‌های خوش‌خیم) استفاده می‌کند.
منبع: pmc.ncbi.nlm.nih.gov
کاربردهای اصلی رادیوتراپی را بشناسید!
استفاده از رادیوتراپی در موارد زیر شایع است:
- درمان قطعی برخی سرطان‌ها (مثلاً سرطان پستان یا پروستات در مراحل اولیه)
- کوچک‌کردن تومور برای قابل‌جراحی شدن آن
- کاهش علائم و درد در مراحل پیشرفته سرطان (پرتودرمانی تسکینی)
- استفاده در ترکیب با شیمی‌درمانی یا جراحی برای افزایش اثربخشی درمان
مزایای رادیوتراپی چیست؟
درمان سرطان با رادیوتراپی مزایای متعددی دارد که در ادامه می‌خواهیم پنج مورد از آن را بررسی کنیم:
- کنترل و نابودی تومور:
توانایی بالای این روش در از بین بردن سلول‌های سرطانی در محل تومور.
- حفظ اندام‌ها:
به جای جراحی و برداشت عضو، امکان حفظ بافت سالم وجود دارد.
- کیفیت زندگی بهتر:
اغلب به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار می‌تواند به کار و زندگی روزمره ادامه دهد.
- امکان ترکیب با سایر درمان‌ها:
اثربخشی شیمی‌درمانی یا جراحی را افزایش می‌دهد.
- تسکین علائم در بیماران پیشرفته:
کاهش درد، خونریزی یا انسداد ناشی از تومور.
معایب رادیوتراپی چیست؟
درست است که رادیوتراپی یک راهکار مدرن درمانی است و مزایای زیادی دارد، ولی مهم است بدانید که بدون عیب هم نیست. مانند هر روش پزشکی، این درمان نیز می‌تواند با عوارضی همراه باشد؛ از خستگی و التهاب پوست گرفته تا آسیب احتمالی به بافت‌های سالم اطراف تومور.
البته در حوزه معایب این روش، به موارد زیر هم اشاره شده است:
- احتمال آسیب به بافت‌های سالم اطراف تومور.
- کارایی کمتر در تومورهای بسیار بزرگ یا متاستاتیک.
- خطر بسیار کم ایجاد سرطان ثانویه در آینده.
عوارض رادیوتراپی چیست؟
عوارض بسته به ناحیه درمان متفاوت است، اما به طور کلی شامل:
- خستگی مزمن
- التهاب و قرمزی پوست
- تهوع و استفراغ (در صورت درمان شکم)
- خشکی دهان یا تغییر طعم (در درمان‌های سر و گردن)
- کاهش گلبول‌های خونی (به ندرت)
عوارض پرتو درمانی برای اطرافیان چیست؟
برخلاف پزشکی هسته‌ای، در رادیوتراپی خارجی خطری برای اطرافیان وجود ندارد. اما در روش‌های داخلی یا سیستمیک (مثل براکی‌تراپی یا رادیوداروها)، بیمار باید موقتاً اصول ایمنی را رعایت کند.
انواع رادیوتراپی
رادیوتراپی انواع مختلفی دارد که در ادامه درباره آن‌ها صحبت کرده‌ایم:
| نوع رادیوتراپی | توضیح |
|---|---|
| رادیوتراپی خارجی (External beam) | پرتو از دستگاه خارج از بدن تابانده می‌شود. (رایج‌ترین روش) |
| رادیوتراپی داخلی (براکی‌تراپی) | قراردادن مواد رادیواکتیو نزدیک یا داخل تومور. |
| رادیوتراپی سیستمیک | استفاده از داروهای رادیواکتیو که در خون گردش می‌کنند (اینجا مرز مشترک با پزشکی هسته‌ای است). |
هزینه رادیوتراپی چقدر است؟
بسته به نوع دستگاه (مثلاً IMRT یا پروتون‌تراپی)، تعداد جلسات، مرکز درمانی و عوامل دیگر هزینه رادیوتراپی متفاوت است. ولی به طور کلی می‌توانیم بگوییم هر جلسه بین 2 تا 20 میلیون تومان است.
پزشکی هسته‌ای چیست؟ مکملی در درمان سرطان!
پزشکی هسته‌ای درمانی در دسته جدیدترین رویکردها در درمان سرطان قرار دارد که با استفاده از رادیوداروها انجام می‌شود. این داروها به طور مستقیم به سلول‌های سرطانی متصل شده و پرتو را از درون به آن‌ها می‌رسانند. نتیجه این فرآیند، تخریب هدفمند تومور و حفظ بیشتر سلول‌های سالم است.
نگاهی کلی به تفاوت‌های رادیوتراپی و پزشکی هسته‌ای
| ویژگی‌ها | رادیوتراپی (پرتودرمانی) | پزشکی هسته‌ای درمانی |
|---|---|---|
| ماهیت درمان | موضعی | سیستمیک |
| مکانیسم | پرتوهای خارجی یا داخلی | رادیوداروها در گردش خون |
| کاربرد اصلی | کنترل تومورهای موضعی | درمان سرطان‌های متاستاتیک |
| مزایا | حفظ عضو، درمان سریع | هدف‌گیری دقیق در کل بدن |
| معایب | آسیب به بافت سالم اطراف | محدودیت در نوع سرطان‌های هدف |
کانکطب؛ مسیر آسان شما به سوی درمان!
رادیوتراپی یک راهکار نوین درمانی برای کنترل سرطان است که عوارض آن در اکثر موارد خفیف و قابل‌کنترل‌اند. با تشخیص پزشک، این روش در قالب چندین جلسه پیاپی (به طور میانگین ۱۵ تا ۳۵ جلسه و پنج روز در هفته) انجام می‌شود.
بیشترین احتمال موفقیت رادیوتراپی زمانی است که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود یا تومور به صورت موضعی و محدود باشد؛ در چنین شرایطی می‌تواند تا بیش از ۸۰ تا ۹۰ درصد منجر به کنترل کامل یا حتی درمان قطعی سرطان شود؛ البته که این روش در درمان مراحل پیشرفته نیز موثر واقع شده است.
اگر برای هر مشکل یا پرسشی نیاز به نظر یک متخصص دارید، در کانکطب می‌توانید پزشکان معتبر را جستجو کنید، پروفایل و سوابقشان را ببینید و حتی نوبت آنلاین رزرو کنید.
پرسش‌های متداول رادیوتراپی (FAQ)
پرتو درمانی چه زمانی انجام می‌شود؟
قبل از جراحی (برای کوچک کردن تومور)
بعد از جراحی (برای از بین بردن سلول‌های باقی‌مانده)
به عنوان درمان اصلی در برخی سرطان‌ها
پرتو درمانی چند جلسه است؟
بسته به نوع سرطان، از ۵ تا ۳۵ جلسه، ۵ روز در هفته.
پرتو درمانی برای چه بیمارانی است؟
برای بیماران با تومورهای موضعی، برخی سرطان‌های پستان، پروستات، سر و گردن، ریه و دستگاه گوارش.
پرتو درمانی بهتر است یا شیمی درمانی؟
هیچ‌کدام به تنهایی "بهتر" نیستند؛ انتخاب روش بستگی به نوع سرطان، مرحله بیماری و شرایط بیمار دارد. در بسیاری موارد، ترکیب هر دو بیشترین اثربخشی را دارد.
درصد موفقیت پرتو درمانی چقدر است؟
در سرطان‌های موضعی کوچک، درصد موفقیت بسیار بالاست (گاهی بیش از ۹۰٪).
پرتو درمانی چقدر تاثیر دارد؟
در مراحل اولیه می‌تواند منجر به درمان کامل شود و در مراحل پیشرفته علائم را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
پرتو درمانی مغز چقدر طول می‌کشد؟
هر جلسه چند دقیقه زمان می‌برد؛ اما تعداد جلسات بین ۱۰ تا ۳۰ جلسه متغیر است.
